گرده افشانی مصنوعی برخی مواقع جایگزین گرده افشانی طبیعی می‌شود. همان طور که می دانید گرده افشانی یک فرایند کلیدی و حیاتی برای باردهی ست و اگر به خوبی انجام نشود باردهی محصول بشدت کاهش پیدا می کند. در درختانی که گل نر و ماده روی یک پایه هستند عمل گرده افشانی خیلی ساده انجام می شود.
اما در درختانی که گل نر و ماده روی دو پایه جدا قرار دارند اوضاع کمی فرق می کند. طور طبیعی این عمل توسط باد و حشرات گرده افشان مثل زنبود عسل انجام می شود.
اما اگر شرایط آب و هوایی به گونه ای باشد که حشرات گرده افشان پرواز نکنند یا به هر دلیل دیگری (وزش باد شدید یا بارندگی شدید و…) گرده افشانی به خوبی انجام نشود مجبوریم از گرده افشانی مصنوعی استفاده کنیم.
از جمله درختانی که گرده افشانی مصنوعی برای آن ها صورت می گیرد می توان به خرما و پسته اشاره کرد.
چه دلایلی باعث می شوند گرده افشانی به خوبی انجام نشود؟
- عدم فعالیت گرده افشان ها
مثلا در درخت پسته گل ها شهد و بوی خاصی ندارند به همین دلیل حشرات تمایل به نشستن روی این گل ها ندارند فلذا نقشی نیز در گرده افشانی نخواهند داشت.
- عدم هم زمانی گل دهی درختان نر و درختان ماده
در برخی درختان، درخت نر زودتر از درخت ماده گل می دهد فلذا گرده در درختان نر زودتر تولید می شود و زمانی که درخت ماده گل میدهد دیگر فرصت گرده افشانی از دست رفته است.
- وزش باد و باران شدید که باعث شسته شدن گرده ها می شود.
برای بهبود عمل گرده افشانی طبیعی در باغ باید چه نکاتی را رعایت کرد؟
یکی از نکاتی که باید حتما رعایت شود تناسب میان تعداد درختان نر و ماده است. تعداد درختان نر باید بگونه ای باشد که نه تعداد آنقدر کم باشد که گرده به اندازه ی کافی تولید نشود؛ نه آنقدر زیاد که هم پوشانی در گرده افشانی اتفاق بیافتد. معمولا توصیه می شود به ازای هر 40-50 درخت ماده 1-2 درخت نر کاشته شود.
تنوع رقم های درختان
پیشنهاد می شود از هر سه رقم درخت نر اعم از زود گل، متوسط گل و دیرگل استفاده شود. می توان چند شاخه درخت نر از هر دو رقم دیر گل و زود گل به درختان ماده پیوند زد که این عمل نیز کمک بسیار شایانی به بهبود گرده افشانی می کند.
گرده افشانی مصنوعی به صورت دستی (روش سنتی)
همانطور که در مقاله قبل (گرده افشانی چیست و از چه طریقی انجام می‌شود؟) نیز خیلی کوتاه به آن اشاره شد. گرده افشانی مصنوعی سنتی به سه روش قابل اجراست.
- گرده افشانی به کمک پارچه یا پاشیدن دستی گرده ها
در این روش تعدادی شاخه سالم گل نر که هنوز گرده خود را آزاد نکرده اند را از درخت جدا می کنند در تصویر زیر تصویری از گل هایی که هنوز گرده خود را آزادسازی نکردند مشاهده می کنید.
این گل های جمع آوری شده را در دمای 25-27 درجه خشک می کنند و سپس به روش های مختلف مثل تکاندن و… گرده آن ها را جمع آوری می کنند.
و یا اینکه همان ابتدا قبل از خشک کردن شاخه ها را می تکانند و گرده را جدا می کنند و گرده های جدا شده را در یک محل خشک و خنک نگهداری می کنند تا گل های ماده آماده ی عمل گرده افشانی شوند.
* گرده افشانی گل ماده زمانی ست گه گل ها سبز باشند و متورم نشده باشند. در غیر این صورت پذیرای گرده نیستند.
وقتی گل های ماده برای گرده افشانی آماده شدند گرده های جمع آوری شده را به نسبت 1 با 5 با آرد مخلوط می کنند. ( گرده 1 و آرد 5 برابر آن)
حال این مخلوط گرده و آرد را یا به طور مستقیم روی گل های ماده می پاشند و یا اینکه مخلوط را درون یک پارچه توری می ریزند؛ پارچه را به انتهای یک چوب بلند وصل می کنند و در بین درختان ماده تکان می دهند تا عمل گرده افشانی انجام شود.
این روش روش بسیار خوبی ست تنها مشکل آن این است که در زمانی که گل های نر درحال خشک شدن هستند بسیاری از گرده ها قوه‌ی نامیه خود را از دست می‌دهند.
-
گرده افشانی به کمک قلمو
در سطح محدود و فضای کوچکی مثل حیاط خانه که 1-2 درخت بیشتر نیست؛ گرده افشانی مصنوعی را می‌توان به وسیله یک قلم نازک هم انجام داد.
بدین صورت که قلم کاملا تمیز را به گرده ی گل های نر آغشته می‌کنیم و یکی یکی گل های ماده را به این گرده ها آغشته می‌کنیم .
که البته همانطور که اول گفتیم این کار برای یک یا دو درخت قابل اجراست و به دلیل سختی و زمان بر بودن در حجم وسیع قابل اجرا نیست.
-
روش شاخه ی بریده
یکی دیگر از روش‌های سنتی که مرسوم تر و کار آمد تر از روش های قبلی ست بدین صورت است که:
شاخه های پرگل تر نر که هنوز گرده خود را آزاد نکرده اند و به رنگ قرمز یا نارنجی هستند را انتخاب کرده و از درخت جدا می‌کنند.
این شاخه ها را داخل یک بطری کوچک حاوی آب و یک حبه قند(برای تغذیه)، قرار می‌دهند.
سپس این بطری را در بین شاخه های کم تراکم و در بالاتری نقطه درختان قرار دهند (درواقع به کمک یک نخ آن را به بالاترین نقطه درخت می‌بندند) تا باد بتواند به راحتی گرده ها را جابجا کند و عمل گرده افشانی به خوبی صورت پذیرد.
شاخه ی جداشده تا 20 روز الی یک ماه زنده است و مثل زمانی که از درخت جدا نشده رشد می کند، سبز می شود، و عمل گرده افشانی را نیز اجام میدهد.
برای اینکه نیاز کل باغ برطرف شود در هر 50 متر باید یک شاخه ی نر بریده به روش مذکور قرار داده شود. در بین روش های سنتی این روش بهترین روش گرده افشانی مصنوعی ست.
گرده افشانی مصنوعی به صورت مکانیکی (دستگاه الکتروستاتیکی گرده پاش)
یکی از بهترین روش های گرده افشانی مصنوعی این روش است. در این روش گرده ها را پس از جداسازی درون دستگاه گرده پاش می‌ریزند.
این دستگاه ها نازل های الکتریکی دارند که باعث می شوند گرده ها هنگام خروج از دستگاه از نظر التریکی بار الکتریکی مثبت بگیرند که این با بار گل های ماده متضاد است. به همین دلیل گل های ماده گرده ها را به خوبی جذب می‌کنند و تلقیح کامل انجام می‌شود.
جمع بندی
یکی از مهمترین عوامل در کمیت و کیفیت محصولات تولیدی؛ گرده افشانی ست. اگر این عمل به خوبی انجام نشود یا محصولی تشکیل نمی‌شود و یا اگر تشکیل شود پوک و بی کیفیت است و غالبا اگر هم محصولی تشکیل شود دچار ریزش می شود.
فلذا اهمیت به این امر بسیار ضروری ست و باید سعی کرد تا حد امکان شرایط برای گرده افشانی طبیعی فراهم شود و در نهایت اگر باز هم گرده افشانی به طور کامل انجام نشد نسبت به گرد افشانی مصنوعی اقدام شود.
