مدتی است که بحث‌ها در رابطه با مضرات کودهای شیمیایی افزایش پیدا کرده است و افراد مختلفی در رابطه با استفاده غلط و بی‌رویه این کودها هشدار می‌دهند. به طور صریح باید بگوییم که در این بازه‌ی زمانی امکان ادامه زندگی و تامین غذای کافی برای انسان‌ها بدون استفاده از کودهای شیمیایی وجود ندارد. عده ای خرید کود ارگانیک را پیشنهاد می‌دهند، اما تنها با کود ارگانیک این امکان وجود ندارد و برای رفع کمبود عناصر غذایی در گیاهان استفاده از کودهای شیمیایی لازم است. توجه داشته باشید که تنها راه‌حل برای دوری از مضرات کودهای شیمیایی استفاده صحیح و اصولی از آن‌ها در مزارع است.
ما می‌توانیم با شناخت صحیح نیازهای یک مزرعه و شناخت ساختار سازنده کودهای شیمیایی رابطه‌ی منطقی و اصولی را بین این دو ایجاد کنیم و به طور دقیق تنها به نیازهای خاک پاسخ بدهیم و از افزودن بیش از حد عناصر مغذی به خاک پرهیز کنیم. به این شکل می‌توانیم مضرات کودهای شیمیایی را کنترل کرده و فواید آن‌ها را به حداکثر برسانیم.
کود شیمیایی چیست؟
کود شیمیایی کودی است که به دست انسان ساخته شده است و از کنار هم قرار دادن عناصر مورد نیاز گیاهان تهیه شده است. با وجود تمام هشدارها میزان مصرف کودهای شیمیایی در ایران از اروپا و دیگر کشورهای توسعه یافته غربی کمتر است و به نظر می‌رسد اصلی‌ترین مشکل کودهای شیمیایی در ایران مدیریت نادرست آن‌هاست. مهم‌ترین اصلی که بعد از خرید کودهای کشاورزی باید به آن توجه کنید نحوه صحیح مصرف آن‌ها می باشد.
همزمان با افزایش جمعیت انسان‌ها و کاهش عناصر غذایی خاک به نظر می‌رسد که باید چاره‌ای برای تامین عناصر مورد نیاز گیاهان اندیشیده شود و این راه‌حل استفاده از کودها بود. استفاده از کودها ادامه داشت تا اینکه کودهای طبیعی موجود نتوانستند نیازهای خاک را برطرف کنند و انسان مجبور به ساخت کودهای شیمیایی شد.
کودهای شیمیایی به طور بالقوه اصلا چیز بدی نیستند و در واقع بسیار هم مناسب هستند و برای تامین غذای انسان و دیگر موجودات زنده ضروری به نظر می‌رسند اما کار از جایی دشوار می‌شود که از کودهای شیمیایی به صورت نادرست استفاده می‌شوند و خطراتی را برای محیط زیست و انسان ایجاد می‌کند.
فواید کودهای شیمیایی
کودهای شیمیایی کودهای بسیار مناسبی برای رشد گیاهان هستند و فواید زیادی را برای کشاورزی و رشد گیاهان دارند. برخی از فواید کودهای شیمیایی به شرح زیر می‌باشند:
- ارزان‌تر بودن نسبت به دیگر کودها
- کاربرد آسان‌تر کودهای شیمیایی
- بازدهی بیشتر نسبت به سایر کودها
- جبران فقر مواد غذایی خاک
- تجزیه سریع و آزاد سازی عناصر به خاک
هزینه استفاده از این کودها به مراتب کمتر می‌باشد ولی بسیار مفید هستند. برای مثال کود شیمیایی NPK، با اینکه قیمت کود NPK بسیار مناسب است و معمولا در دسته کودهای شیمیایی قرار دارد ولی بسیار ضروری و حیاتی می‌باشد. این کودها از گذشته در بین کشاورزان رایج بوده‌اند و با نام کودهای سیاه و سفید شناخته می‌شوند. حتی در بسیاری از این موارد شاهد عرضه کودهای شیمیایی به صورت یارانه‌ای و با قیمتی پایین‌تر در بین کشاورزان هستیم که برخی نیز همین موضوع را یکی از عوامل بیشتر شدن مضرات کودهای شیمیایی می‌دانند.
مضرات کودهای شیمیایی
کودهای شیمیایی می‌توانند بسیار مفید و یا مضر باشند و این مسئله به مدیریت و نحوه استفاده آن‌ها بازمی‌گردد. به بیان دیگر اگر اصول استفاده از کودهای شیمیایی را به درستی رعایت نکنیم چنان عوارضی را بر جای خواهد گذاشت که جبران آن بسیار دشوار خواهد بود.
برخی از مضرات کودهای شیمیایی به شرح زیر می‌باشند:
- از مضرات کود شیمیایی برای انسان می‌توان به اختلالات عصبی و گوراشی اشاره کرد.
- استفاده بیش از حد از کودها می‌تواند به میزان قابل توجهی pH خاک را تغییر دهد.
- ممکن است اشباع درشت مغذی‌ها را ایجاد کند و یا آن‌ها را به حدی تغییر دهد که خاک حساسیت و جذب خود را نسبت به مواد مغذی مختلف از دست بدهد.
- استفاده از دوزهای بیش از حد کود ممکن است آب‌های زیرزمینی برسد و آن‌ها را آلوده کند.
- عناصر خطرناک در ساختار کودهای شیمیایی مانند سرب، کلر و کادمیم وجود دارد.
- منجر به از بین رفتن حیات میکروبی خاک در اثر اسیدها می‌شود.
- باعث افزایش املاح و EC خاک می‌شود.
- کیفیت محصولات را کاهش می‌دهد.
- باعث افزایش بیماری‌های ناشناخته مانند سرطان‌ها می‌شود.
نحوه استفاده صحیح از کودهای شیمیایی
برای استفاده از کودهای شیمیایی می‌توانیم از یک روش ساده استفاده کنیم تا هم بتوانیم از مزایای این کودها بهره‌مند شویم و هم از مضرات کودهای شیمیایی دور بمانیم.
گام اول: شناخت نیازهای خاک
اولین و مهم‌ترین چیزی که شما باید در رابطه با زمین خود بدانید نیازهای زمین شماست. شما چگونه بدون اینکه بدانید زمین شما از کمبود چه نوع ماده غذایی رنج می‌برد به آن غذا می‌دهید؟ فرض کنید زمین شما تنها از کمبود فسفات رنج می‌برد و شما به مقدار زیادی از کود کامل که درصد بالای نیتروژن دارد استفاده می‌کنید. این کوددهی نه تنها به نفع زمین شما نخواهد بود بلکه منجر به مسمومیت گیاه نیز می‌شود.
پس اول از همه بدانید که زمین شما در چه وضعی قرار دارد و سپس اقدام به استفاده کودهای شیمیایی بکنید. بهترین راه برای شناخت نیازهای خاک نیز انجام آزمایش خاک است. آزمایش خاک میزان هر یک از عناصر موجود در خاک را به تفکیک مشخص می‌کند و به شما نشان می‌دهد که مشکل زمین در کجاست. در بسیاری از موارد شما لازم است به سراغ خرید اصلاح کننده های خاک بروید و بسیاری از موارد نیازی نیست این کار را انجام دهید.
به طور مثال شما قصد کاشت یک دانه روغنی مانند کلزا را دارید. برای کاشت کلزا باید گوگرد خاک در حد متعادلی باشد و در غیر این صورت محصول مناسبی را برداشت نخواهید کرد. در صورتی که آزمایش خاک بگیرید متوجه خواهید شد که آیا زمین نیاز به گوگرد دارد یا خیر و اگر آزمایش خاک نگیرید مجبور خواهید شد با هزینه زیاد و در مقادیر بالا از تمام ترکیبات کودی برای تغذیه مزرعه خود استفاده کنید.
گام دوم: شناخت ساختار و مواد تشکیل‌دهنده‌ی کودها
حالا که متوجه شدید زمین شما در چه عناصری غنی است و در چه عناصری فقیر است باید اقدام به تحقیق و بررسی در رابطه با مواد و عناصر موجود در هر یک از کودهای شیمیایی بکنید تا بتوانید بهترین نوع کود را برای زمین خود انتخاب کنید. در این صورت می‌توانید از مضرات کودهای شیمیایی نیز در امان بمانید.
گام سوم: استفاده از برندهای کودی معتبر
مورد دیگری که باید به آن دقت کنید خرید از محل‌های معتبر و استفاده از برندهای کودی معتبر است. هنگامی که شما کود مورد نیاز خود را از یک شرکت معتبر خریداری می‌کنید می‌توانید از مشاوره و پشتیبانی آن‌ها نیز بهره‌مند شوید. این مشاوره‌ها به شما کمک خواهد کرد تا به بهترین شکل ممکن از کودها استفاده کنید و بیشترین بازدهی را از مزرعه خود بگیرید.
در پایان لازم به ذکر این موضوع است که مجموعه ماه کشت با ارائه انواع کودها از برترین و مطرح‌ترین برندها که کیفیت مطلوب و بالایی دارند می‌تواند به شما در تهیه کودهای مختلف کمک کند.
