کمبود عناصر غذایی در گیاهان از عمدهترین دلایل خسارت به محصولات کشاورزی میباشد. گیاهان همانند سایر موجودات زنده برای رشد و نمو به مواد غذایی نیاز دارند. رعایت کامل برنامه غذایی گیاهان و تامین تمامی مواد مغذی برای آنها، موجب سلامت محصول میشود. کمبود هر یک از عناصر ضروری مورد نیاز گیاه، باعث کمبود عناصر غذایی در گیاهان میشود.
ماه کشت با در نظر گرفتن اهمیت این موضوع، مقالهای کامل و جامع را که شامل: عناصر کم مصرف و پرمصرف، نقش آنها، علائم، دلایل و درمان کمبود عناصر غذایی در گیاهان تهیه کرده است. شما با خواندن این مقاله با عواقب حاصل از کمبود عناصر غذایی در گیاهان به طور کامل آشنا میشوید.
عناصر غذایی پرمصرف
عناصر غذایی پرمصرف عناصر ضروری هستند که گیاهان برای رشد و نمو خود به میزان زیادی از این عناصر نیاز دارند. عناصر نیتروژن، پتاسیم،فسفر، کلسیم، منیزیم و گوگرد در این دسته قرار دارند. کمبود هر یک از این عناصر، باعث کمبود عناصر غذایی در گیاهان میشود.
کمبود نیتروژن در گیاهان
نیتروژن از مواد مغذی اصلی میباشد که به شکل آمونیوم، اوره و نیترات جذب میشود. نیترات فرم اصلی ازت در خاک است و آمونیاک، آمونیوم و اوره پس از مدتی به فرم نیترات در میآیند. گیاه به میزان زیادی به ازت نیاز دارد. بنابراین برای جذب ازت سیستم ریشهای وسیعی لازم است. اگر گیاه ریشه ضعیفی داشته باشد ممکن است حتی در حضور نیتروژن در خاک هم، علايم کمبود نیتروژن را در خود نشان دهد.
گیاهان به طور مداوم به ازت نیاز دارند و غالبا با افزایش اندازه گیاه نیاز آنها به نیتروژن نیز بیشتر میشود. جذب نیتروژن کافی توسط گیاه، باعث رشد و سرسبزی بیشتر میشود.
نقش نیتروزن در گیاهان
نیتروژن در سنتز پروتئینها و آنزیمها، انتقال انرژی، فتوسنتز، سنتز اسید نوکلئیکها (DNA و RNA)، رشد و تکثیر سلولها، بلوغ گیاه، گلدهی، تشکیل میوه، رسیدگی میوه، سنتز کربوهیدارتها و سنتز اکسین و سیتوکینین نقش دارد.
دلایل کمبود نیتروژن در گیاهان
خاکهای قلیایی یا اسیدی، علفهای هرز، شوری خاک، کمبود مواد آلی در خاک و دمای پایین باعث کمبود ازت در گیاهان میشود. همچنین آبشویی در هنگام آبیاری ازت را از دسترس گیاه خارج میکند؛ به همین علت بهتر است که ازت در زمان نزدیک به کاشت و همچنین زمانی که نیاز گیاه زیاد است، به خاک اضافه شود. علاوه بر موارد ذکر شده حضور عناصر منگنز، پتاسیم و کلر به میزان زیاد در خاک، جذب ازت توسط گیاه را کاهش میهد.
هوادهی مناسب خاک، اکسیژن کافی را در اختیار باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن، که نیتروژن را به گیاهان میرساند و از کمبود ازت جلوگیری میکند،، قرار میهد. اما در صورت کمبود هوادهی عملکرد این باکتریهای تضعیف میشود.
علائم کمبود نیتروژن در گیاهان
- زرد شدن برگها
- کوتاه شدن گیاه
- رشد ضعیف شاخههای ثانویه
- پژمرده شدن گیاه
- کوچک ماندن میوه
- کاهش عملکرد گیاه
- ریزش گلها
- ریزش میوهها
- عدم رشد کامل میوه
- کاهش سطح پروتئین در غلات، به عنوان مثال ذرت و گندم
- کاهش یا توقف رشد رویشی
- سرایت علايم و رنگپریدگی از برگهای مسن به برگهای جوان در اثر تشدید کمبود
- رنگپریدگی میوهها
- باریک، سخت و فیبری شدن ساقهها
- رشد بیشتر ریشهها نسبت به ساقهها و از بین رفتن تعادل بین آنها
- قهوهای شدن و مرگ ریشهها در اثر شدید شدن کمبود
- قرمز مایل به ارغوانی شدن ساقه برگها
- قرمز شدن رگبرگها و دمبرگها
درمان کمبود نیتروژن در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: کود کامل، اوره، سولفات آمونیوم، اوره با پوشش گوگردی، نیترات امونیوم ، آمونیاک مایع، نیترات کلسیم، نیترات منیزیم، فسفات مونو آمونیوم، فسفات دی آمونیوم، نیترات پتاسیم
- تنظیم PH خاک
- کنترل آبشویی
- کنتران میزان سایر عناصر در خاک
کمبود نیتروژن در خیار
کمیود نیتروژن در گندم
کمبود فسفر در گیاهان
فسفر در گیاهان کلید جذب، ذخیره و تبدیل انرژی خورشید به مولکولهای زیستی مانند (ATP) است، که واکنشهای بیوشیمیایی (مانند فتوسنتز) را از جوانهزنی تا بلوغ هدایت میکند.
گیاهان فسفر را به صورت فسفات جذب میکنند. ممکن است خاک از نظر محتوای فسفات غنی باشد اما به فرم غیرقابل جذب برای گیاه باشد و ریشه نتواند آن را جذب کند. جذب فسفر توسط گیاه به میزان زیادی به PH خاک بستگی دارد. بیشترین جذب در PH 6-7 رخ میدهد.
نیتروژن تاثیر زیادی در جذب فسفر دارد به این صورت که در حضور نیتروژن، جذب فسفر افزایش مییابد.
نقش فسفر در گیاهان
فنوسنتز، ساختار اسید نوکلئیکها، جوانه زنی بذر، تولید دانه، کیفیت محصولات، افزایش مقاومت گیاهان به آفات و بیماریها ، ساختار غشا سلولی، رشد و عملکرد گیاه، ساختار مولکولهای حامل انرژي و سنتز چربیها، پروتئینها و کربوهیدارتها نقش دارد.
فسفر باعث رشد زودرس ریشه، سختی زمستانه و تشکیل بذر، تحریک پنجه زنی و افزایش کارایی مصرف آب میشود.
دلایل کمبود فسفر در گیاهان
هوای سرد، بارندگی بیش از حد، خاک اسیدی، فشرده بودن خاک، علفکشها، حشرات و سلامت ضعیف خاک از چمله عوامل ایجاد کننده کمبود فسفر در گیاهان هستند.
علائم کمبود فسفر در گیاهان
- پدیدار شدن رنگ بنفش یا برنزی در سطح زیرین برگهای مسن به دلیل تجمع رنگدانه آنتوسیانین
- کاهش رشد ریشه
- کاهش مقاومت گیاه در برابر تنشهای محیطی مانند سرما
- اختلال در متابولیسم سلولی
- رشد کند گیاهان
- کوچک شدن گیاه
- کاهش اندازه برگها
- تاخیر در بلوغ
- تاخیر در گلدهی
- کاهش محصول
- توقف تبدیل قند به نشاسته
- کاهش جوانهزنی
- ترک خوردن میوه مانند هلو و شلیل
- حساس شدن گیاهان به پوسیدگی ریشه در غلات مانند گندم
درمان کمبود فسفر در گیاهان
- استفاده از کودهایی شیمیایی، مانند: مونوفسفات آمونیوم، فسفات گوگرد، اسید فسفریک، NPK
- تنظیم pH
- استفاده از کود گیاهی
- استفاده از سنگ فسفات
- استفاده از گرد استخوان
کمبود فسفر در فلفل هالوپینو
کمبود فسفر در کلزا
کمبود پتاسیم در گیاهان
گیاهان در طول چرخه زندگی خود به مقادیر زیادی پتاسیم نیاز دارند. کلروز حاصل از کمبود این عنصر غیر قابل برگشت است حتی اگر پتاسیم به گیاهان داده شود.
کمبود پتاسیم معمولاً در خاکهای سبک و شنی رخ میدهد.
نقش پتاسیم در گیاهان
پتاسیم برای فتوسنتز، فعال کردن بعضی از آنزیمها، پتانسیل اسمزی، سنتز قندها، سنتز پروتئین، تقسیم سلولی، ضخیم شدن دیواره سلولی، انتقال کربوهیدارتها و رشد ریشه مورد نیاز گیاهان است. همچنین مقاومت گیاه را در برابر بیماریها، آفات و خشکی افزایش میدهد.
پتاسیم به تنظیم باز و بسته شدن روزنه کمک میکند در نتیجه بر تبادل آب، اکسیژن و دی اکسید کربن اثرگذار است.
دلایل کمبود پتاسیم در گیاهان
PH پایین، خاکهای شنی و سبک، بارندگی زیاد و شوری از جمله عوامل موثر در کمبود پتاسیم در گیاهان هستند.
علائم کمبود پتاسیم در گیاهان
- کلروز لبه برگها
- زرد شدن و سوختگی بین رگبرگها
- پیچ خوردن لبه برگها
- پژمرده شدن
- چروک شدن برگها
- کاهش سبزینگی در اندامهای سبز
- از بین رفتن شاخهها
- کاهش سرعت رشد
- کاهش گلدهی
- کاهش میوهدهی
درمان کمبود پتاسیم در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: کود NPK، پتاسیم سولفات، پتاسیم نیترات، پتاسیم کلرید
- کنترل دما و رطوبت
کمبود پتاسیم در انگور
کمبود پتاسیم در لوبیا
کمبود منیزیم در گیاهان
منیزیم به واسطه حضور در ساختمان کلروفیل از اهمیت ویژهای برخوردار است و بر تمام عملکردهای حاصل از فتوسنتز تاثیرگذار است.
نقش منیزیم در گیاهان
منیزیم در تولید کربوهیدارتها و قندها، انتقال فسفر، متابولیسم فسفات و فعال کردن چند سیستم آنزیمی خاص در گیاهان نقش دارد.
دلایل کمبود منیزیم در گیاهان
تنظیم نبودن PHخاک، خاک خشک، خاکهای شنی و سبک، ، دمای پایین خاک و میزان زیاد عنصر کلسیم، پتاسیم و آمونیوم که با جذب منیزیم رقابت دارند، از عوامل کمبود منیزیم در گیاهان میباشند.
علائم کمبود منیزیم در گیاهان
- زرد شدن بین رگبرگها وسبز باقی ماندن رگبرگها
- پدیدار شدن لکههای قرمز و قهوهای بر روی تیغه برگها
- مرگ نقاط زرد شده در اثر تشدید کمبود
- مرگ زودرس
- کاهش رشد
- ضعیف شدن گیاه
- خم شدن لبه برگها به سمت بالا در برخی از گیاهان
درمان کمبود منیزیم در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: سولفات منیزیم، منیزیم نیترات، کربنات منیزیم
- استفاده از سنگ آهک جلبکدار
- استفاده از دولومیت
- استفاده از سنگ آهک منیزیم
- استفاده از کمپوست
کمبود منیزیم در سیب
کمبود کلسیم در گیاهان
کلسیم عنصری است که برای ماندگاری میوه و مدت انبارداری میوه بسیار حائز اهمیت است. این عنصر با عناصر دیگر مانند سدیم و پتاسیم در رقابت است و در حضور مقدار زیادی از این عناصر، جذب کمتری دارد. از آنجایی که کلسیم عنصری کم تحرک است، علايم کمبود آن ابتدا در برگهای جوان پدیدار میشود، اما ممکن است تغییر رنگ و حتی سبز تیره شدن برگهای مسن نیز دیده شود.
نقش کلسیم در گیاهان
کلسیم در تشکیل دیواره سلولی، تنظیم روزنهها، استحکام دیواره سلولی، تنظیم PH سلول، نفوذپذیری و تراوایی غشا، تقسیم سلولی، فعالیت بعضی از آنزیمها و افزایش مقاومت گیاه نقش دارد.
دلایل کمبود کلسیم در گیاهان
خاکهای اسیدی، شنی، رطوبت نامتعادل خاک، میزان زیاد فسفر در خاک و PH پایین از جمله عوامل اثرگذار بر کمبود کلسیم در گیاهان هستند.
علائم کمبود کلسیم در گیاهان
- متوقف شدن رشد جوانهها
- سوختگی نوک برگ
- متوقف شدن رشد ریشههای جدید
- کاهش تعداد میانگرهها
- قهوهای شدن و و پیچ خوردن لبه برگهای جوان به سمت پایین
- کوتاه و سفت شدن ریشهها
- کاهش قد گیاه
- مرگ جوانهها
- کاهش رشد نقاط مریستمی
- کاهش انبارداری میوه
- نرم شدن ساقه
- کوچک شدن سطح برگ
- تغییر شکل و رنگ برگ
- سوختگی گلگاه در میوه مانند سیب
درمان کمبود کلسیم در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: نیترات کلسیم، کربنات کلسیم، سولفات کلسیم
- استفاده از آهک
- رطوبت مطلوب خاک
کمبود کلسیم در گوجه فرنگی
کمبود گوگرد در گیاهان
گوگرد مزایایی زیاد از جمله اصلاح خاکهای شور و قلیایی و بهتر کردن کیفیت آبیاری دارد. این عنصر در سوخت و ساز ازت نقش دارد، در نتیجه این دو عنصر در تعامل با یکدیگر هستند. گوگرد با خاصیت قارچکشی که دارد میتواند از بروز آسیبهای ناشی از قارچها جلوگیری کند.
نقش گوگرد در گیاهان
گوگرد در ساختمان بعضی از اسیدامینهها مانند متیونین و سیستئین حضور دارد بنابراین در سنتز پروتئین دخیل است. همچنین در تشکیل روغن، ساختمان تعدادی از ویتامینها مانند تیامین و بیوتین، فتوسنتز ، بعضی از فعالیتهای آنزیمی، کیفیت میوه و افزایش مقاومت گیاه به بیماریها، سرما و خشکی نقش دارد.
دلایل کمبود گوگرد در گیاهان
کمبود مواد آلی در خاک، رطوبت کم، دمای پایین، تنظیم نبودن خاک و شستشو زیاد خاک از جمله عواملی هستند که موجب کمبود گوگرد در گیاهان میشوند.
علائم کمبود گوگرد در گیاهان
- کاهش وزن میوه
- کوتاه شدن گیاه
- رنگ پریدگی و زرد شدن برگها
- نازک شدن برگها
- پیچ خوردن برگها
- کاهش تعداد برگها
- کاهش تعداد میوهها
- نرسیدن کامل میوه
- تاخیر بلوغ در غلات
- ایجاد نوارهای زرد رنگ در برگها. مانند:ذرت
درمان کمبود گوگرد در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: سولفات پتاسیم، اوره با پوشش گوگردی، فسفات سولفات آمونیوم، سولفات آمونیوم
کمبود فسفر در ذرت
عناصر غذایی کم مصرف
عناصر غذایی کم مصرف همچون عناصر غذایی پر مصرف برای گیاه ضروری هستند. اما گیاهان به مقدار خیلی کمتری از عناصر کم مصرف نیاز دارند. آهن، منگنز، روی، بور، مولیبدن، مس و کلر از عناصر کم مصرف هستند.
کمبود هر یک از این عناصر همانند عناصر پر مصرف، کمبود عناصر غذایی در گیاهان را سبب میشود.
کمبود آهن در گیاهان
آهن عنصری کمتحرک است به همین دلیل علائم کمبود آن بیشتر در برگهای جوان دیده میشود. این عنصر در فرایندهای زیادی دخالت دارد از این رو در دسترس میزان کافی و به فرم قابل جذب آن برای گیاه ضروری است.
نقش آهن در گیاهان
آهن از اجزا تشکیل دهندهی پروتئین فردوکسین میباشد این پروتئین برای احیاء سولفات و نیترات لازم است.
آهن برای فتوسنتز، تنفس گیاه، سنتز پروتئینها کلروپلاست و آنزیمهای مختلف، افزایش رشد رویشی، افزایش کیفیت محصول، تحریک رشد
دلایل کمبود آهن در گیاهان
قلیایی و آهکی بودن خاک، دمای پایین خاک، رسی بودن خاک، مقدار بالای فسفر در خاک، جریان ضعیف هوا در خاک و آبیاری زیاد باعث کمبود آهن در گیاهان میشود.
علائم کمبود آهن در گیاهان
- کاهش کیفیت میوه
- سبز روشن یا زرد شدن بین رگبرگها
- سبز باقی ماندن رگبرگها
- کاهش کیفیت میوه
- مرگ شاخسارهها از قسمت نوک
- زرد یا سفید شدن کل گیاه در اثر کمبود شدید
- کاهش تعداد میوه
درمان کمبود آهن در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: اکسید آهن، کلات آهن، سولفات آهن
- آبیاری سبک
- افزودن موادآلی
- تنظیم PH
- کنترل رطوبت
کمبود آهن در درخت لیمو
کمبود منگنر در گیاهان
عنصر منگنز بعد از عنصر آهن در جایگاه دوم نیاز گیاه به ریز مغذیها قرار دارد.
منگنز به عنوان یک فعال کننده آنزیم برای جذب نیتروژن عمل میکند. این عنصر کمتحرک است اما علائم کمبود خود را بیشتر دربرگهای میانی نشان میدهد.
نقش منگنر در گیاهان
منگنز در فتوسنتز، جوانهزنی، واکنشهای آنزیمی، گرده افشانی، تنفس، مقاومت در برابر آفات و بیماریها و جذب نیتروژن مشارکت دارد.
دلایل کمبود منگنر در گیاهان:
اسیدی بودن خاک، نامتعادل بودن میزان عناصر در خاک، آبیاری بیش از اندازه و خاک فرسایش شده باعث کمبود منگنز در گیاهان میشود.
علائم کمبود منگنر در گیاهان
- سبز روشن و زرد شدن لبه برگها
- سوختن لبه برگها
- کوچک شدن اندازه برگ
- پیچ خوردن لبه برگها
- ظهور لکههای نکروز قهوهای رنگ بر سطح برگ
- قهوهای شدن برگ در اثر تشدید کمبود
درمان کمبود منگنر در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: سولفات منگنز
- تنظیم pH
- استفاده از کمپوست
- رطوبت کافی
- زهکشی مناسب
- پرهیز از آبیاری زیاد
کمبود منگنز در درخت روغن تانگ
کمبود روی در گیاهان
روی از جمله ریز مغذیهای کمتحرک است، که علائم کمبود خود را در برگهای جوان نشان میدهد.
نقش روی در گیاهان
گیاهان برای، فتوسنتز، سنتز قند، فعال کردن تنظیم کنندههای رشد گیاه به ویژه اکسین و ایندول استیک اسید (IAA)، باروری، رشد و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماریها به روی نیاز دارند.
دلایل کمبود روی در گیاهان
خاکهای شنی، pH بالا، غرقاب کردن، دمای پایین خاک، مقادیر زیاد کلسیم و فسفر در خاک و… میتوانند باعث کمبود روی در گیاهان شوند.
علائم کمبود روی در گیاهان
- برنزه شدن یا لکهای شدن برگهای جوان
- کلروز بین رگبرگها
- کاهش رشد ساقه
- کوتاه شدن میانگرهها
- کوچک شدن برگها
- موجدار شدن لبه برگها
- جارویی شدن انتهای شاخهها
- نازک شدن برگها
- گسترش بافتهای مرده از حاشیه برگ به سطح برگ
- بد شکل شدن برگها
درمان کمبود روی در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: سولفات روی
- تنظیم خاک
- تعادل عناصر
- زهکشی مناسب
کمبود مس در گیاهان
مس بیتحرک ترین عنصر کم مصرف است به همین دلیل فلزات دیگر موجود در خاک مانند آهن و منگنز بر در دسترس بودن مس برای گیاه تاثیر دارد و همچنین علائم کمبود آن ابتدا در برگهای جوان دیده میشود
نقش مس در گیاهان
مس در سنتز کلروفیل، فتوسنتز، تنفس، متابولیسم کربوهیدراتها و پروتئینها و سنتز ویتامین A نقش دارد.
دلایل کمبود مس در گیاهان
قلیایی بودن خاک، خاک های شنی و مصرف زیاد از کودهای نیتروژنی از عوامل تاثیرگذار بر کمبود مس در گیاهان هستند.
علائم کمبود مس در گیاهان
- پزمرده شدن برگ ها
- کلروز و زرد شدن بین رگبرگها
- روشن شدن برگها با دورتر شدن از رگبرگها
- پدیدار شدن لکههای نکروز بر روی برگ
- نقرهای شدن سطح برگها
- کوچک شدن برگها
- چروک شدن برگها
- تاخیر در گلدهی
- سوراخ شدن برگها در برخی مواقع
- ریزش برگها
- پدیدار شدن رگههای قهوهای در برگها
- کاهش کیفیت محصول
درمان کمبود مس در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: سولفات مس، اکسیدهای مس
- تنظیم pH
کمبود مس در کانولا
کمبود بور در گیاهان
بور در فرآیند تمایز سلولی در رشد گیاهان و تقسیم سلولی فعال است. این عنصر کم تحرک است و علائم کمبود آن ابتدا در برگهای جوان بروز میکند.
نقش بور در گیاهان
بور در تولیدمثل، تشکیل دیواره سلولی، حرکت قندها و گرده افشانی نقش دارد.
دلایل کمبود بور در گیاهان
pH بالا، خاکهای شنی، زیاد بودن عناصری مانند آهن و آلومینیوم در خاک، رطوبت خیلی کم یا خیلی زیاد خاک، آبیاری زیاد و خشکسالی
علائم کمبود بور در گیاهان
- رنگپریدگی برگها
- نازک شدن برگها
- شکننده و حساس شدن شاخه های جدید
- چروکیده شدن برگها
- پیچ خوردن لبه برگها به سمت پایین
- پیچ خوردن دمبرگها
- کوتاه شدن ریشهها
- از بین رفتن ریشهها در اثر تشدید کمبود
- کاهش تعداد گل
- ضخیم و شکننده شدن برگها
درمان کمبود بور در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: اسید بوریک، مایع بور
- استفاده از بوراکس
- خرید کود فلورا استارت که حاوی بور و مولیبدن است و استفاده از آن تاثیر گذار است.
کمبود بور در گندم
کمبود مولیبدن در گیاهان:
مولیبدن تنها عنصر کم مصرفی است که در دسته عناصر پرتحرک قرار دارد به همین دلیل در گیاه حرکت میکند و علائم کمبود مولیبدن ابتدا در برگهای مسن بروز میکند. همچنین این عنصر بین تمامی عناصر به کمترین مقدار برای گیاه لازم است.
نقش مولیبدن در گیاهان
مولیبدن به گیاه کمک میکند که نیترات جذب شده را استفاده کند.
مولیبدن در سنتز کلروفیل، متابولیسم نیتروژن، فسفر و سولفور نقش دارد.
دلایل کمبود مولیبدن در گیاهان
کمبود مواد آلی در خاک و همچنین پایین بودن pH خاک از جمله عوامل موثر بر کمبود مولیبدن در گیاهان است.
علائم کمبود مولیبدن در گیاهان
- زرد شدن برگها
- پدیدار شدن لکههای زرد رنگ در برگها
- چروکیده شدن و پژمرده شدن برگها
- کاهش رشد گیاه
- لولهای شدن برگها
- دم شلاقی شدن گیاهان براسیکا مانند: گل کلم
- کاهش سطح برگ
- از بین رفتن بافت حاشیه برگها در اثر تشدید کمبود
درمان کمبود مولیبدن در گیاهان
- استفاده از کودها، مانند: مولیبدن سدیم، مولیبدن آمونیوم، اسید مولیبدیک، تری اکسید مولیبدن، سولفید مولیبدن
- تنظیم pH خاک
- اضافه کردن برای آهک برای کاهش pH خاک
کمبود مولیبدن در آفتابگردان
کمبود مولیبدن در خربزه
لازم به یادآوری این نکته است که کمبود عناصر غذایی در گیاهان مختلف، علائم متفاوتی دارد. و ممکن است که گیاهان فقط تعدادی از علائم حاصل از کمبود را در خود نشان دهند. بنابراین قبل از اقدام به درمان گیاه و خرید کود باید از نوع کمبود عناصر غذایی در گیاهان با مشورت گرفتن از افراد متخصص در زمینه کشاورزی، مطمئن شوید. شرکت ماه کشت با عرضه انواع کود میتواند شما را در پیشگیری و همچنین درمان گیاهان، همراهی کند.
چقد عالی و مفید بود ممنون
بسیار سپاسگزارم🌻
با سلام
خیلی مفید و مختصر بود،،خدا قوت بده بهتون..
تعداد تصاویر اگر بیشتر باشه عالی تر میشود..
با تشکر
ممنون از نظر لطفتون 🌸
ازاینکه وقت میزارید برا آگاهی دیگران بسیار ممنونم وآرزوی موفقیت دارم براتون