همانطور که در مقاله ای که در مورد علف های هرز باغات بود گفته شد علف های هرز گیاهانی هستند که برخلاف نیاز و خواسته کشاورز در باغ یا مزرعه رشد می کند در این مقاله اختصاصا می خواهیم به علف های هرز گندم بپردازیم و غالب ترین علف های هرز گیاهانی مثل گندم، جو و غیره را مورد بررسی قرار دهیم.
علف های هرز ممکن است خود به عنوان یک گیاه اصلی در مزرعه کشت شوند اما اگر به صورت خودرو و ناخواسته در کنار شگندم رشد کنند علف هرز نامیده می شوند.
قطعاً بهترین زمان مبارزه با علف های هرز در ابتدایی رویش آن هاست.
گندم جز اقلامی ست که سهم بسزایی در غذای مردم دارد هزار شناخت علف های هرز این گیاه که به کمیت و کیفیت آن آسیب می رساند بسیار حائز اهمیت است.
مهمترین علف های هرز گندم
یولاف وحشی، جووحشی یا جوموشی، جودره، چاودار وحشی، خونی واش، علف پشمکی، پنیرک، پیجک صحرایی، خاکشیر، خاکشیر تلخ، کیسه کشیش و… که همه علف های یکساله هستند و از جمله علف های هرزی هستند که به فراوانی دیده شده اند.
گیاهانی مثل ازمک، خردل وحشی، بی تی راخ، تلخه، گلرنگ وحشی و خارشتر از جمله علف های هرز چندین ساله اند که احتمالا کمتر از قبلی ها اسم آن ها را شنیده اید.
در مزارع گندم علف های هرز باریک برگ مثل جو موشی و چاودار، به دلیل شباهت ظاهری، کارکردی و رشدی با گندم رقابت بیشتری دارند فلذا از اهمیت بیشتری برخوردارند و تشخیص و مبارزه با آن ها مشکل تر است.
با توجه به شرایط گیاهان زراعی مثل گندم مهمترین قدم برا دفع علف های هرز، پیشگیری از رشد آن است که ابتدا به آن خواهیم پرداخت.
روش های پیشگیری از رشد علف های هرز
خرید بذر دارای گواهی یا بوجاری کردن بذرها
یکی از راه های آلودگی مزارع گندم به علف های هرز کشت بذر گندم آلوده به بذر علف هرز است آلودگـی بـذر گیاهـان زراعی بـه بذر علف هـای هرز سـبب افزایش تراکم ایـن گیاهان در مزرعـه خواهـد شـد و علـف های هـرزی مانند تلخـه، پیچک، گونـه های یوالف وحشـی، شـیرین بیان، چچـم، پنیـرک، چـاودار در مـزارع افزایش می یابد.
بنابراین یکی از نکات مهم در زمینه دفع علف های هرز این است که از بذرهای گواهی شده استفاده شود و در صورتی که نمی خواهید از بذرهای گواهی شده استفاده کنید حتماً بذرها را بوجاری کنید.
بوجاری کردن بذرها
بوجاری کردن بذر یعنی جدا کردن دانه های انواع غلات مثل گندم جو یا برنج از پوست و ساقه آن که در طی این عملیات انواع بذر علف های هرز، تخم حشرات و انواع آفات نیز از آن زدوده می شود.
این کار به دو روش دستی و دستگاهی انجام می‌شود و روش دستی به این صورت است که خرمن کوبیده شده را باد می دهند یعنی به کمک تنگ یا وسایل دیگر محصول را در مقابل باد پراکنده می کنند تا از سبوس جدا شود.
روش بعدی همانطور که گفته شد استفاده از دستگاه بوجاری است که خار و خاشاک را به وسیله الک کردن از غلات جدا می کنند همچنین ممکن است در هنگام جداسازی انواع آفت کش ها و سوم محافظتی نیز به بذر ها اضافه شود.
استفاده درست از کود حیوانی برای کاهش علف های هرز
کودهـای حیوانـی بایـد از هرگونه بذر علف هـای هـرز عاری باشند. برای ایـن منظـور بایـد حتما ازکودهـای دامـی پوسـیده اسـتفاده کرد و ترجیحا کود گاوی مورد استفاده قرار بگیرد. به هیچ وجه از کود اسب یا گوسفند استفاده نشود.
کنترل علف های هرز در جوی های آبیاری یا تغییر سیستم آبیاری
یکی از راه هایی که علف هرز به مزارع ما ورود پیدا می کند و جوی های آبیاری ست. اگر درون جوی ها علف های هرز وجود داشته باشد بذر علف های هرز می تواند همراه با آب آبیاری به مزرعه ما وارد شود.
فلذا می‌توان با تغییر سیستم آبیاری یا با کنترل جوی ها از نظر علف های هرز از آلوده شدن زمین به علف هرز جلوگیری کرد.
عـدم آلودگـی ماشـین آلات بـه بـذر علف هـای هـرز
ماشـین آلاتی که وارد مزرعه می شوند بایـد کاملا تمیـز باشـند. گل و لای چسبیده به آن ها کاملا جدا شود و از عـدم آلودگـی آن هـا بـه بذر علـف های هرز سـایر مناطـق اطمینـان حاصل شـود .
روش های از بین بردن علف های هرز
تناوب زراعی
رعایت تنـاوب زراعـی روش بسـیار مهمـی در کنتـرل علـف هـای هرز اسـت. یعنی بعد از یک دوره کشت گند در سال بعد گیاه دیگری کشت شود.
این کار باعث می شود، سـیکل زندگـی علـف هـای هرز به هـم بخـورد و بـرای جلوگیـری از افزایـش علف های هـرزی کـه بـا گیـاه زراعـی معینـی تطابـق یافتـه انـد، موثر اسـت. عـدم رعایـت تناوب در مزارع گندم ضمـن افزایـش جمعیت علـف های هـرز، باعث ورود گونه هـای جدید بـه مـزارع گنـدم خواهـد شـد. در مرحله از بین بردن علف های هرز در خرید کود های کشاورزی و نحوه استفاده از آنها حتما با کارشناس مربوطه مشورت کنید، چراکه مراحل کودهی بر روی علف های هرز بسیار تاثیر گذار میباشد.
گیاهانـی که مـی توان بـرای تنـاوب در مـزارع گنـدم پیشـنهاد کـرد عبارتنـد از:
کلـزا، چغندرقنـد، باقلا، سـبزی و صیفـی، همچنیـن زراعـت هایـی نظیـر ذرت، مـاش و لوبیـا نیـز مـی تواننـد بـه عنـوان تنـاوب تابسـتانه مطرح شـوند گندم معمولا بهتر است در تناوب با یک زارعت وجینی )چغندرقنـد، پنبـه، ذرت، محصـولات جالیـزی) کشت شود.
شخم زدن زمین و تاثیر آن در کاهش علف های هرز
در مورد باغ هایی که معمولاً نیازی به شخم زدن توصیه کردیم که از شخص از شخم زدن بی مورد هر حیث رود چرا که بذر علف های هرز غیرفعال فعال می‌شود اما در مورد محصولات زراعی مثل گندم زمین حتما نیاز به شخم زدن دارد.
بنابراین کاری که در مورد زمین های زراعی انجام می دهیم این است که حدود ۳۰ الی ۴۰ روز قبل از شخم زدن، زمین را آبیاری می کنیم. این کار باعث می شود که بذر علف های غیرفعال فعال شده و سبز شوند. پس از اینکه این بذر ها کمی رشد کردند زمین شخم زده می‌شود و علف های هرز از بین می رود.
استفاده از سموم علف کش در مزارع گندم
در مزارع گندم با توجه به اینکه امکان وجین کردن وجود ندارد(خیلی کم امکان پذیر است) و یا مثل باغ ها امکان استفاده از مالچ و روش های ارگانیک برای دفع علف های هرز امکان پذیر نیست بیشتر از سموم علف کش استفاده می شود.
این کار باید در زمانی که علف های هرز هنوز خیلی رشد پیدا نکرده اند و گیاه اصلی ما نیز هنوز در مراحل ابتدایی رشد است، یعنی در زمان پنجه زنی یا اوایل ساقه دهی انجام شود. که در این زمان می توان از علف کش توفوردی استفاده کرد. در صورتی که این زمان از دست برود دیگر نمی توان از سموم علف کش استفاده کرد زیرا ممکن است به خود دانه های گندم نیز آسیب برسد.
هرچه در مرحله پیشگیری بهتر عمل کنیم استفاده از سم که مرحله آخر مبارزه با علف هرز است کمتر می شود و این یعنی تولید محصول سالم تر. پس از مرحله پیشگیری را حتماً جدی بگیرید. و در مورد سمپاشی نیز به زمان سمپاشی دقت کافی داشته باشید تا محصول آسیب نبیند.
