کمبود عناصر غذایی در گندم منبع اصلی کاهش عملکرد و درآمد از گندم است. با توجه به نقش پر رنگ گندم در تغذیه انسان و تولید سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن گندم، لازم است که در مورد عوامل موثر بر کاهش و افزایش تولید و کیفیت آن، مانند کمبود عناصر غذایی در گندم اطلاعات پایه‌ای داشته باشید.
ماه کشت با تهیه مقاله‌ای جامع در مورد کمبود عناصر غذایی در گندم و علايم آن، به شما در شناسایی و حل مشکلات حاصل از کمبود عناصر غذایی در گندم کمک می‌کند.
دلایل کمبود عناصر غذایی در گندم:
به وجود آمدن کمبود عناصر غذایی در گندم دلیل‌های متفاوتی دارد اما نتیجه همه آن‌ها جذب نشدن عناصر توسط گیاه است. شستشوی زیاد خاک، فقدان عنصر لازم در خاک، دمای خاک، تنظیم نبودن PH، خشکی خاک، خاک غرق‌آبی، نوع خاک، نوع کود و… از عواملی هستند که باعث کمبود یک یا چند عنصر در گیاه می‌شوند.
تحرک عناصر در گندم:
بعضی از عناصر متحرک و بعضی از عناصر کم تحرک هستند. عناصری مانند: نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم و مولیبدن از عناصر پر تحرک هستند. علائم عناصری که تحرک زیادی دارند ابتدا در برگ‌های مسن بروز می‌کند. اما علائم کمبود در عناصر کم‌تحرک که کلسیم، گوگرد، آهن، بور، مس، روی و منگنز می‌باشند، ابتدا در برگ‌های جوان پدیدار می‌شود.
عناصر پرمصرف:
عناصر پرمصرف شامل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد می‌باشد، که کمبود هر یک از این عنصرها باعث کمبود عناصر غذایی در گندم می‌شود. این عناصر برای گیاه ضروری هستند و به مقدار زیادی توسط گیاه استفاده می‌شوند.
کمبود نیتروژن در گندم:
ازت در زودتر رسیدن محصول، افزایش مقدار پروتئین دانه، نمو دانه، بلوغ و گلدهی گندم نقش دارد. کمبود نیتروژن شایع‌ترین و گسترده‌ترین کمبود عناصر غذایی در گندم و سایر ریزدانه‌ها است.
علائم کمبود نیتروژن در گندم:
- شروع بروز علائم از برگ‌های مسن
- زرد شدن برگ‌های مسن از نوک برگ و گسترش کلروز به سطح برگ
- کند شدن رشد
- باریک شدن اندام‌ها
- کوچک ماندن برگها
- روشن شدن رنگ ساقه‌ها
- خشک شدن و مرگ برگها در اثر کمبود شدید
- کاهش جوانه‌زنی
- کاهش رشد طولی ساقه‌ها
- کاهش وزن و پروتئین دانه
درمان کمبود نیتروژن در گندم:
- کنترل آبیاری و شتسشو
- استفاده از کودهایی مانند: کود NPK، سرک
کمبود فسفر در گندم:
فسفر در افزایش رشد، قوی شدن ریشه‌ها، زودرسی، ارتقا کیفیت دانه و افزایش مقاومت گیاه در برابر خشکی مشارکت دارد. جذب این عنصر نیز مانند بعضی از عنصرهای دیگر در خاک‌های قلیایی و اسیدی توسط گیاه کاهش می‌یابد.
علائم کمبود فسفر در گندم:
- تیره شدن رنگ سبز برگ و ساقه گیاه
- کند شدن رشد
- زرد شدن برگها از قسمت نوک و گسترش آن به طرف قاعده
- کوچک شدن سنبله‌ها
- تولید خوشه‌های کوچک
- ارغوانی شدن برگ و ساقه در اثر تشدید کمبود
- کاهش رشد ریشه
- پیچیده شدن برگها
- کاهش ارتفاع بوته
- تاخیر در رسیدن دانه
درمان کمبود فسفر در گندم:
- تنظیم PH خاک
- استفاده از کودهایی مانند: سوپرفسفات، فسفات آلومینیوم، کود کامل
- خرید کود 10 52 10 و استفاده از آن
کمبود پتاسیم در گندم:
پتاسیم در فتوسنتز، استحکام ساقه، پرباری خوشه، ارتقا کیفیت دانه و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها نقش دارد. بنابراین کمبود این عنصر علاوه بر کاهش عملکرد گیاه و علائم ظاهری که در گیاه ایجاد می‌کند، گیاه را در برابر بیماری حساس و ضعیف می‌کند.
علائم کمبود پتاسیم در گندم:
- کاهش رشد
- زرد شدن برگها مسن از قسمت نوک و حاشیه
- کوتاه شدن ساقه
- پدیدار شدن لکه‌های نکروز در سطح برگ
- کاهش فاصله میان‌گره‌ها
- نرم شدن برگها
- کوچک شدن سنبله
- پژمرده شدن برگها
- قهوه‌ای شدن و مرگ برگها در اثر کمبود شدید
درمان کمبود پتاسیم در گندم:
- استفاده از کودهایی مانند: کود کامل، نیترات پتاسیم
کمبود کلسیم در گندم:
کلسیم در رشدی مریستمی و تشکیل دیواره سلولی نقش دارد.همچنین کلسیم از طریق حفظ و پایداری سلول‌های گیاهی و همچنین زیاد کردن قدرت بافت گیاه، باعث افزایش مقاومت گیاه به بیماریهای فیزیولوژیکی می‌شود.
علائم کمبود کلسیم در گندم:
- پیچ خوردن برگها
- ترک خوردن بخش میانی برگ‌های جوان
درمان کمبود کلسیم در گندم:
- استفاده از کودهایی مانند: کلسیم پلی سولفیت، نیترات کلسیم
- کاهش شوری خاک
کمبود منیزیم در گندم:
منیزیم در ساختار کلروفیل حضور دارد و در فعالیت‌های فتوسنتزی نقش دارد. این عنصر معمولا در خاک به صورت طبیعی وحود دارد یا می‌توان با استفاده از منابع طبیعی مانند سنگ آهک و دولومیت آن را به خاک اضافه کرد.
علائم کمبود منیزیم در گندم:
- ظاهر راه راه به دلیل کلروز بین رگبرگ‌ها
- قرمز شدن حاشیه برگها در بعضی موارد
- نکروز شدن نوک برگها
- ظهور لکه‌های روشن و تیره بر روی برگها
درمان کمبود منیزیم در گندم:
- استفاده از کود، مانند: سولفات منیزیم
کمبود گوگرد در گندم:
گوگرد در ساختار آمینو اسیدها حضور دارد در نتیجه در سنتز پروتئین‌ها مشارکت دارد. گوگرد علاوه بر نقش و کارکردی که در گیاه دارد می‌تواند مزایایی برای خاک، مانند اصلاح PH خاک‌های شور، قلیایی و آهکی داشته باشد.
علائم کمبود گوگرد در گندم:
- کاهش رشد
- روشن شدن رنگ برگها
- کوچک ماندن خوشه‌ها
- زرد شدن برگها
- بروز لکه‌های کلروزه بر روی برگ
- تاخیر در بلوغ
- تاخیر در گلدهی
- کاهش تعداد دانه
- کاهش اندازه دانه
درمان کمبود گوگرد در گندم:
- استفاده از کودها مانند: سولفات آمونیوم، کلسیم پلی سولفیت
کم‌مصرف:
عناصر کم‌مصرف شامل: آهن، منگنز، روی، بور، مولیبدن و مس می‌باشد که همچون عناصر پرمصرف برای گیاه ضروری هستند اما نیاز گیاه به آن‌ها به مقدار کمتری نسبت به عناصر پرمصرف است. کمبود هر یک از عناصر کم مصرف، کمبود عناصر غذایی در گندم را سبب می‌شود.
کمبود آهن در گندم:
آهن در ساختار تعداد زیادی از آنزیم‌ها و پروتئین‌ها و همچنین فتوسنتز شرکت دارد.
علائم کمبود آهن در گندم:
- کلروز شدن بین رگبرگ‌ها
- زرد شدن کامل برگ
- ظهور نوارهای سبز مایل به زرد در برگها
- سفید شدن برگ در اثر تشدید کمبود
درمان کمبود آهن در گندم:
- استفاده از کود، مانند: سولفات آهن
کمبود منگنز در گندم:
منگنز در ساختار آنزیم‌های آنتی اکسیدان، فتوسنتز، تولید اکسیژن و افزایش مقاومت گیاه در برابر قارچ‌ها و آفات نقش دارد. این عنصر با عناصر دیگری مانند آهن و به میزان کم با روی، مس، کلسیم و منیزیم برای جذب توسط گیاه، رقابت دارد. و میزان حضور هریک از این عناصر در خاک بر جذب عنصر دیگر تاثیر می‌گذارد.
علائم کمبود منگنز در گندم:
- متوقف شدن رشد
- پدیدار شدن لکه‌هایی به رنگ سبز روشن مایل به خاکستری. سپس بزرگ شدن لکه‌ها و اتصال آن‌ها به یک دیگر و نواری شدن آن‌ها
- پیچ خوردن برگها و خم شدن آن‌ها به سمت پایین
- روشن تر شدن رنگ گیاه نسبت به گیاه سالم
درمان کمبود منگنز در گندم:
- استفاده از کود، مانند: سولفات منگنز
کمبود روی در گندم:
روی در فعالیت‌هایی مانند تشکیل هورمون‌ها، تنظیم اسمزی و تولید نوکلئوتیدها نقش دارد.
علائم کمبود روی در گندم:
- کاهش تعداد پنجه
- رشد ضعیف
- زرد شدن برگها
- کلروز در برگ‌های میانی بوته
- ظهور لکه‌های نکروز با رنگ قهوه‌ای روشن و حاشیه تیره
- کاهش میان‌گره‌ها
درمان کمبود روی در گندم:
- استفاده از کودهایی مانند: سولفات روی، اكسيد روی
- خرید کود روی تریدکورپ و استفاده از آن
کمبود بور در گندم:
بور در تولیدمثل، انتقال قندها و تشکیل دیواره سلولی نقش دارد. همچنین بور می‌تواند با حفظ عملکرد و ساختار غشا سلول‌های ریشه، باعث افزایش جذب فسفر و پتاسیم توسط گیاه شود.
علائم کمبود بور در گندم:
- کلروز برگ‌های جوان
- کوتاه شدن فاصله میان‌گره‌ها
- تشکیل دانه‌های ضعیف
- کاهش محصول
- پیچ خوردن ریشک ها
- ضخیم شدن ساقه
درمان کمبود بور در گندم:
- استفاده از کودهایی مانند: کود مایع بر، اسید بوریک
- استفاده از بوراکس
کمبود مولیبدن در گندم:
مولیبدن در ساخت کلروفیل و سوخت و ساز آهن و فسفر نقش دارد. همچنین این عنصر بر استفاده گیاه از ازت تاثیر می‌گذارد، زیرا مولیبدن در تولید آنزیم‌های مصرف‌کننده نیتروژن و تبدیل نیترات‌ها به اسیدآمینه مشارکت دارد.
علائم کمبود مولیبدن در گندم:
- زرد شدن برگها
- نکروز شدن نوک برگها
- متوقف شدن رشد
- سست شدن ساقه‌ها
- کلروز حاشیه برگها و گسترش آن‌ها در صورت ادامه کمبود
- تاخیر در رسیدگی محصول
- تولید خوشه‌های بدون دانه در اثر تشدید کمبود
- کاهش عملکرد
- تاخیر در بلوغ
درمان کمبود مولیبدن در گندم:
- استفاده از کودهایی مانند: مولیبدات آمونیوم، مولیبدات سدیم
- خرید کود فلورا استارت و استفاده از آن
کمبود مس در گندم:
مس در زنجیره انتقال الکترون، فتوسنتز و تنفس نقش دارد.
علائم کمبود مس در گندم:
- پژمرده شدن گیاه
- کاهش رشد پنجه‌ها
- روشن شدن رنگ برگها
- سوختگی در قسمت نوک برگ‌های جوان
- پیچ خوردن انتهای پهنک برگ
- عدم تشکیل دانه در نوک خوشه
درمان کمبود مس در گندم:
- استفاده از کودها، مانند: سولفات مس
همانطور که در مقاله خواندید استفاده از کودها برای درمان، کاملا وابسته به نیاز محصول و کمبود رخ داده در آن است. بنابراین قبل از تهیه کود باید از نوع کمبود محصول خود مطمئن شوید. زیرا انتخاب اشتباه کود نه تنها سودی برای گیاه ندارد که موجب آسیب به آن نیز می‌شود.
باعرض سلام بسیارعالی ومفیدبوده وانتظارمیرودمقالات جدیدتری ارائه شود
باتشکروسپاس کشاورزایلامی
سلام و ممنون از نظر لطفتون🌷
شما می‌تونید به سایت ماه کشت و بخش وبلاگ‌ها مراجعه کنید و مقالات بیشتری را مطالعه فرمایید.
سلام، ممنونم، مقاله خوب و آموزنده ای بود
خیلی ممنون از نظرتون🌺
سلام همه مطالب درسته ولی باتوجه نرخ پایبن گندم وقیمت بالای کودها استفاده از همه کودها به صرفه نیست
سلام
بله حرف شما درسته.
بسته به شرایط مزرعه و میزان سرمایه، خرید کود و کود دهی باید اولویت بندی بشه.
سلام لطفا برای تغذیه جو هم مقاله بارگذاری کنید
سلام
مقاله زیر مطالعه کنید
https://mahkesht.com/blog/fertilizer-for-barley/
سلام
می‌تونین مقاله زیر رو مطالعه کنید
https://mahkesht.com/blog/fertilizer-for-barley/
سلام ، بسیار عالی ، تشکر از شما
سلام
خیلی ممنون🌷
بسیار عالی
ممنون از همراهی شما🌺
سپاس بابت مقاله خوبتون واقعا مفید بود لطفا از بیماریهای گندم هم بنویسید
سلام و درود
ممنون از نظر لطفتون🌺
با سلام خانم روزبهانی مطالب بسیار کاربردی رو مطرح کردید با اجازه تون جهت آموزش به تعدادی کارشناس مطالب رو کپی کردم برای تهیه پاورپوینت
سلام و سپاس از همراهی شما
باعث خوشحالی ماست که در امر آموزش دخیل باشیم🌺