آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای

تریپس‌، سفید بالک، مینوزها، سفیدک پودری، سفیدک داخلی و کپک خاکستری از مهم‌ترین ‌آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای هستند که عدم شناخت کافی از آن‌ها و نداشتن اطلاعات در خصوص راه‌های پیشگیری و مبارزه با آن‌ها می‌تواند به گلخانه شما خسارت‌های شدیدی وارد کند و منجر به تحمیل هزینه‌های گزافی گردد.

برای حفاظت از محصول و در واقع سرمایه خود باید به طور دقیق و کامل با آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای آشنا باشید و بدانید که با چه روش‌های و از چه راه‌هایی می‌توانید گلخانه خود را از گزند این معضل بزرگ در امان نگه دارید.

تریپس از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای

تریپس‌ها از کلیدی‌ترین آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای هستند که مشکلات زیادی را به وجود می‌آورند. این آفات حشرات بالداری هستند که دوره زندگی آن‌ها شامل تخم، لارو، پیش شفیرگی و حشره بالغ می‌باشد.

این آفت با قطعات دهانی خود برگ‌ها را زخم و از شیره‌ی آن‌ها تغذیه می‌کند. این حشرات عمدتا به بخش‌های جوان گیاه آسیب می‌رسانند و در اثر تشدید، موجب خشک شدن و از بین رفتن گیاهان می‌گردد.

تریپس سرعت آلودگی و انتقال بالایی دارد و می‌تواند در مدت زمان اندکی یک گلخانه بزرگ را آلوده کند. این آفت علاوه بر خسارتی که به خودی خود به گیاه وارد می کند با انتقال ویروس‌ها سبب بیمار شدن گیاه نیز می‌گردد.

چرخه زندگی تریپس

تریپس دارای چند مرحله رشد است که  در ادامه به توضیح آن‌ها پرداخته‌ایم:

تخم

تخم‌گذاری ممکن است در برگ‌ها، ساختار گل یا میوه صورت بگیرد. تریپس‌ها در این مرحله بسیار کوچک هستند و به سختی با چشم غیر مسلح دیده می‌شوند.

لارو

این موجود دارای دو مرحله لاروی است که دوکی شکل و به رنگ کرم مایل به سفید می‌باشند. لاروها متحرک هستند، اما تمایل دارند در مکان های پنهان روی گیاهان، مانند درون گل ها یا برگ‌های در حال رشد یا زیر کاسه گل میوه ها ساکن شوند.

شفیره

دو سن شفیرگی وجود دارد که هیچ کدام از گیاه تغذیه نمی‌کنند. اگرچه قادر به حرکت هستند. مرحله اول شفیرگی  شاخک‌ها از سر به جلو بیرون زده‌اند. شفیره دارای جوانه‌های بال است که بیش از نیمه در امتداد شکم امتداد دارند و آنتن‌ها به سمت پشت سر منحنی می‌شوند. هر دو مرحله شفیرگی معمولاً به رنگ سفید تا کرم می باشند.

بالغ

تریپس‌ها از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای معمولاً کمتر از 2 میلی‌متر طول دارند، موجود بالغ با بال‌های باریک است. ماده‌ها شکمی دوکی شکل دارند. آفت مهاجم ماده معمولاً زرد مایل به قهوه‌ای با لکه‌های قهوه‌ای تیره در قسمت داخلی شکم است. نر بالغ کوچک‌تر از ماده، با شکم باریک‌تر و معمولاً سفید مایل به زرد است.

علائم تریپس در گوجه فرنگی گلخانه ای

از آنجایی که تریپس‌ها از شیره گیاه تغذیه می‌کنند، منجر به تشکیل لکه‌های زرد و قهوه‌ای رنگ در گیاه می‌شوند. این آفات عمدتا به بافت‌های جوان حمله می‌کنند بنابراین علائم آن‌ها ابتدا روی برگ‌های تازه دیده می‌شود.

• مانع رشد نرمال گیاه می‌شود.
• گلدهی دچار اختلال می‌گردد.
• منجر به خشک شدن و ریزش گل‌ها می‌شود.
• میوه‌ها کوچک می‌مانند.
• برگ‌های پیچیده و پژمرده می‌شوند.

راه های مبارزه با تریپس گوجه فرنگی

• استفاده از کارت آبی
• شستشوی گیاهان با صابون باغبانی
• دور کردن بخش‌های آسیب دیده گیاه و خارج کردن آن‌ها از محیط گلخانه
• استفاده از سموم دی کلروس، دی میتوات، دلتامترین

سفید بالک از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای

سفید بالک‌ها یا همان مگس سفید شناخته شده‌ترین آفت گلخانه های گوجه فرنگی است که قدرت باروری و تولید مثلی سریع و بالایی دارند. این آفت خسارت‌های زیادی را به محصولات وارد می‌کند و می‌تواند تولید گلخانه را تا حد زیادی کاهش دهد و از کیفیت آن‌ها بکاهد.

این آفت با قطعات دهانی خود برگ‌ها را سوراخ و از شیره آن‌ها تغذیه می‌کند و با از بین بردن برگ‌ها که محل‌های انجام فتوسنتز هستند ضربه بزرگی به رشد گیاه وارد می‌کند.

مگس‌های سفید بالغ حشرات کوچک، بالدار و سفید رنگی به طول حدود 1.5 تا 2 میلی‌متر هستند. تخم‌ها در قسمت زیرین جوان‌ترین برگ‌ها گذاشته می‌شوند و خیلی کوچک هستند که با چشم به راحتی دیده می‌شوند. مگس سفید ماده ممکن است در طول زندگی خود تا 300 تخم بگذارد و تا 42 روز در دمای 18 درجه سانتیگراد و 8 روز در دمای 27 درجه سانتیگراد زنده بماند.

مبارزه با سفید بالک ها

استفاده از کارت زرد چسبناک

استفاده از سموم

بسیاری از گونه‌های علف‌های هرز نیز میزبان مگس‌های سفید هستند و اغلب به عنوان منبع هجوم عمل می‌کنند. حذف علف‌های هرز یکی از راه‌های پیشگیری از آلوده شدن گلخانه به این آفت است.

نکات مربوط به سفید بالک

1. با استفاده از کارت‌های چسبناک زرد و بازرسی‌های گیاهی، یک برنامه نظارت معمولی را اجرا کنید.
2. از گیاهان میزبانی که برای مگس‌های سفید جذاب‌تر از محصول اصلی هستند، به‌عنوان ابزار تشخیص زودهنگام یا به‌عنوان گیاه دام (مثلاً بادمجان یا تنباکو) استفاده کنید.
3. گیاهان آلوده را علامت گذاری کنید تا بتوانید از آن‌ها به عنوان شاخص موفقیت رو‌ش‌های کنترل استفاده کنید.
4. هنگامی که مگس سفید بالغ روی کارت‌ها یا روی برگ‌ها مشاهده کردید، به سرعت واکنش نشان دهید.
5. علف های هرز را کنترل کنید.
6. دوره زندگی سفید بالک ها 3 تا 4 هفته به طول می‌انجامد. مگس سفید از پورگی خسارت‌زا است. مشکل‌ساز بودن این نوع از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای رابطه مستقیمی با جمعیت آن‌ها دارد. در جمعیت کم شاید مشکل چندانی برای محصولات بروز نکند اما با افزایش جمعیت، آن‌ها صدمات شدیدی را به کمیت و کیفیت محصولات وارد می‌کنند.
7. از آنجایی که این گیاهان برای تغذیه از گیاه برگ‌ها را سوراخ می‌کنند این نواحی زخمی و سوراخ شده در معرض قارچ‌ها و بیماری‌ها قرار می‌گیرد. همچنین به علت دسترسی راحت به شیره گیاه و به دست آوردن مواد غذایی، قارچ‌ها به راحتی رشد و گسترش می‌یابند.
8. این آفت نه تنها خود به گیاه آسیب می‌زند با انتقال ویروس‌ها نیز گلخانه را با معضل‌های بزرگی رو به رو می‌کند.
9. استفاده از سموم شیمیایی مانند: سم میتهومیل، اویسکت، استینگر

مینوز برگی

آفت مینوز یکی دیگر از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای است. این آفت در واقع پروانه کوچکی است که برگ‌های گیاه را مورد حمله قرار می‌دهد و ظاهر برگ‌ها را رگه‌ای شکل می‌کند که به راحتی قابل نشخیص است.

این آفت برگ‌های جوان و نرم را هدف می‌گیرد و به آن‌ها آسیب می‌زند. پروانه بالغ مینوز روی برگ‌ها تخم‌گذاری می کند و لاروها پس از خروج از تخم وارد برگ می‌شوند. به همین دلیل است که نمی توانند به برگ های مسن آسیب برسانند و برگ‌های جوان را آلوده می‌کنند.

از این رو نباید برگ های جوان آلوده به مینوز را از گیاه جدا کنید زیرا موجب رشد مجدد برگ‌های جدید و نرم و در نتیجه گسترش بیشتر این آفت می‌شود.

چرخه زندگی مینوز گوجه فرنگی

گونه‌های متفاوت مینوز چرخه زندگی تقریبا مشابهی دارند. پس از تخم گذاری مینوزهای ماده در  برگ‌ها، لاروزها چند روز بعد از تخم خارج می‌شوند. لاروها بیشترین خسارت را به گیاه می‌زنند. لاروها در برگ‌ها حرکت می‌کنند و از آن‌ها تغذیه می‌کنند که مسیر حرکت و تغذیه آن‌ها به صورت خط‌ هایی روشن روی برگ‌ دیده می‌شود. کمی قبل از این که به شفیره تبدیل شوند به از برگ‌ خارج و وارد خاک می‌شوند.

در زیر خاک لاروها به شفیره تبدیل می‌شوند و سپس به فرم بالغ در می‌آیند و از خاک خارج می‌شوند.

پیشگیری و مبارزه با مینوز برگی

• بررسی دائمی گلخانه و گیاهان
• عدم حذف بخش‌های آلوده گیاه به مینوز
• استفاده از سموم مانند سم ایندوکساکارب (سم آوانت)، سم کرون، آبامکتین
• استفاده از توری برای میوه‌ها

مینوز گوجه فرنگی

آفت مینوزی که گوجه فرنگی را آلوده می کند تاتو و یا همان مینوز گوجه فرنگی گفته می‌شود. این آفت به کیفیت و مقدار برداشت گوجه فرنگی تاثیر منفی می‌گذارد و راندمان گلخانه را کاهش می‌دهد.

علائم مینوز گوجه فرنگی

ظهور رگه‌ها و خطوط روشن روی برگ

پیچیده شدن برگ‌ها

وجود سوراخ روی میوه

ریزش میوه

کپک خاکستری از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای

کپک خاکستری بیماری است که توسط قارچ Botrytis cinerea ایجاد می‌شود. این بیماری قارچی در محصولات متعددی بروز می‌کند مهم‌ترین آن‌ها که بیشتر در معرض آلودگی به این آفت هستند گوجه فرنگی و خیار است.

رطوبت بالا ابتلا به این بیماری را بیشتر و پس از بروز نیز آن را تشدید می کند. به طور کلی قارچ‌ها در رطوبت بالا فعال‌تر هستند و شرایط رشد برای آن‌ها بسیار مناسب‌تر است.

کپک خاکستری به صورت لکه‌های پرزی با رنگی تقریبا خاکستری روی ساقه‌ها، گل‌ها، برگ‌ها و میوه‌ها بروز می‌کند. این بیماری بخش‌های مختلف گیاه از جمله میوه را تجزیه و پودر می‌کند. بخش‌هایی که آسیب دیده هستند بیشتر در معرض ابتلا به کپک خاکستری می‌باشند، مانند: شاخه‌های شکسته، محل هرس درختان و بخش های زخمی

کنترل کپک خاکستری گوجه فرنگی

• بهترین راه حل برای پیشگیری از کپک خاکستری، کنترل رطوبت و هوادهی گلخانه است. گلخانه باید هر شب هوادهی شود.
• گیاهان آلوده را به طور کامل حذف و از گلخانه خارج کنید.
• فاصله استاندارد بین بوته‌ها رعایت شود تا اگر بوته‌ای به کپک خاکستری مبتلا شد، بیماری به سرعت به بوته کناری منتقل نشود.
• از رقم‌های مقاوم استفاده کنید.
• استفاده از سموم مانند سم لونا سنسیشن

سفیدک پودری

بیماری قارچی سفیدک پودری از دیگر آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای است. این بیماری نیز همانند کپک خاکستری در رطوبت‌های بالا بیشتر دیده می‌شود .

سفیدک پودری سرعت رشد گیاه را کاهش می‌دهد و در صورت تشدید بیماری عملکرد گیاه را کاهش می‌دهد. در اثر این بیماری روی گیاه لکه‌های سفید زیادی دیده می‌شود و عمدتا نواحی بالایی گیاه را درگیر می‌کند.

استفاده از سم لونا سنسیشن می تواند گلخانه را از این بیماری پاک کند.

سفیدک داخلی

سفیدک داخلی یا همان سفیدک دروغین بیماری است که در اثر حضور و فعالیت شبه قارچ‌ها به وجود می آید. این دسته از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای ابتدا روی برگ‌های میانی بوته لکه‌هایی ایجاد و در پی آن کل بوته را درگیر می‌کند.

از علائم این بیماری ظاهری پرزی و کرکی در پشت برگ‌ها است  که به رنگ خاکستری مانند دیده می‌شود و لکه‌های زرد رنگ روی برگ‌ها به وجود می آید.

سفیدک داخلی اندامک‌های هوایی گیاه را از بین می‌برد.

پژمردگی فوزاریوم از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای

یکی دیگر از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای پژمردگی فوزاریوم یا بوته میری است که یک بیماری حاصل از قارچ‌های خاکزی می باشد و محصولات زیادی را آلوده می‌کند. این بیماری بیشتر در محیط‌هایی با هوای گرم و دما بالا بروز می‌کند و از مخرب‌ترین بیماری‌های گوجه به شمار می‌آید که منجر به کاهش شدید عملکرد گیاه می‌شود.

برای کنترل این بیماری می‌توان از سم ایپردیون کاربندازیم استفاده کرد.

استفاده از سموم برای مقاوم کردن بوته‌های گوجه فرنگی گلخانه ای

در گلخانه‌های پرورش گوجه فرنگی باید قبل از کشت نشاء، خاک ضدعفونی شود. ضدعفونی با استفاده از سم‌های قارچ کش مانند تیوفانات متیل، ایپردیون کاربندازیم و متالاکسیل مانکوزب به مقدار 300 تا 500 گرم برای 1000 متر نجام می‌شود.

برای مقاوم کردن بوته‌های گوجه فرنگی به بیماری‌ها باید هر 2 هفته یکبار گلخانه خود را سم پاشی کنید. این دو سم شامل 70 سی سی سم اینفینیتو و سم لونا سنسیشن به مقدار 60 سی سی در 100 لیتر آب می‌باشد. این دو سم با همه کودهای محلول‌پاشی در برنامه کودی گوجه فرنگی گلخانه ای به جز کودهای کلسیم و فسفر دار قابل اختلاط هستند.

کلام آخر

کشت گوچه فرنگی گلخانه ای نسبت به کشت زراعی آن به مراقبت‌ها و هزینه‌های بیشتری نیاز دارد اما در قبال هزینه های اولیه خود بازدهی و سود بالایی دارد.

میزان برداشت و سود شما از گلخانه کاملا تابع کود دهی و پیشگیری از آفات و بیماری های گوجه فرنگی گلخانه ای است. غفلت در هر کدام از این امور می‌تواند مسیر تولید محصول گلخانه شما را تغییر دهد و در معرض آسیب‌ها و خسارات شدید قرار می‌دهد.